Teoria Poliwagalna
Krótkie wprowadzenie
Teoria Poliwagalna jest nauką o autonomicznym układzie nerwowym, jego budowie, funkcji, a także zmianach, jakie zaszły w jego budowie w procesie ewolucji. Teoria Poliwagalna wyjaśnia, w jaki sposób nasze układy nerwowe w każdej chwili naszego życia dbają o nas i nasze bezpieczeństwo. Teoria Poliwagalna kieruje się trzema podstawowymi założeniami, które opisują pracę trzech podstawowych obwodów (szlaków) autonomicznego układu nerwowego (AUN).
Trzy zasady organizujące Teorii Poliwagalnej:
- Hierarchia – hierarchiczny łańcuch reakcji na zagrożenie naszego autonomicznego układu nerwowego (ANS)
- Neurocepcja – nowy termin
- Koregulacja – i jej znaczenie dla nas jako istot społecznych
Hierarchia ANS
Reakcje naszego autonomicznego układu nerwowego są uporządkowane hierarchicznie. Teoria Poliwagalna opisuje, jak zarejestrowane dzięki procesowi neurocepcji sygnałyze środowiska i z naszego ciała są aktywują trzy hierarchicznie następujących po sobie obwody nerwowe.
- Bezpieczeństwo:
Sygnały są klasyfikowane jako bezpieczne – gałąź brzuszna nerwu błędnego przywspółczulnego układu nerwowego. - Niebezpieczeństwo:
Sygnały te są klasyfikowane jako zagrożenie – współczulny układ nerwowy. - Zagrożenie życia:
Sygnały te są klasyfikowane jako zagrażające życiu – gałąź grzbietowa nerwu błędnego przywspółczulnego układu nerwowego.
Jeśli nasza neurocepcja odbierze sygnały o niebezpieczeństwie nasz układ nerwowy najpierw instynktownie będzie próbować rozwiązania poprzez szukanie niewerbalnych oznak bezpieczeństwa w kontaktach społecznych.
Jeśli to się nie uda, to w następnej kolejności na poziomie naszego ANS aktywowany jest współczulny układ nerwowy, który mobilizuje nasz system i sprawia, że reagujemy zachowaniem typu walka i/lub ucieczka.
Jeśli i to zawiedzie i nadal nie powrócimy stanu bezpieczeństwa i zagrożenie się będzie utrzymywać, wówczas jedynym wyjściem jest wycofanie się w dysocjację lub unieruchomienie.
W tym miejscu ważne jest, abyśmy zrozumieli, że jeśli chcemy przejść od stanu grzbietowego (ANS interpretuje jako zagrożenie życia) z powrotem do stanu brzusznego (ANS interpretuje jako bezpieczeństwo), to musimy przejść przez odwrotną kolejność powyższej hierarchii. Czyli od 3 (błędny grzbietowy) do 2 (układ współczulny) do 1 (błędny brzuszny).
Neurocepcja
Teoria Poliwagalna wprowadza nowy termin, jakim jest neurocepcja. Opisuje on tzw. percepcję neurocepcyjną, czyli “nieświadome” skanowanie otoczenia przez nasz układ nerwowy. Dzieje się to bez udziału świadomego przetwarzania neurocepcyjnie postrzeganych treści.
Nasz autonomiczny układ nerwowy interpretuje określone sytuacje jako “bezpieczne”, na przykład znajome otoczenie lub określony wyraz twarzy i postawę innych osób. Ta interpretacja rozwija się w młodym wieku i staje się “schematem” na resztę naszego życia.
Ludzie są istotami społecznymi i dlatego sygnały od innych odgrywają ważną rolę w tej neurcepcyjnej percepcji. Jeśli ktoś się boi lub ucieka, my sami bez zastanowienia natychmiast się denerwujemy. W ten sposób stale, nieświadomie, reagujemy na sygnały od innych ludzi – mimikę, spojrzenie, głos, postawę, zachowanie. W bezpiecznym środowisku straumatyzowany układ nerwowy często ocenia neutralne lub bezpieczne sygnały jako groźnie i w ten sposób pozostaje w stanie współczulnym, lub grzbietowym.
Podstawowe założenia
Nasze doświadczenia w zakresie współregulacji kształtują się już bardzo wcześnie.
Koregulacja i jej rola
Współregulacja to proces, w którym co najmniej dwie osób stale, wzajemnie uzgadnia i wymienia sygnały bezpieczeństwa. Nasz autonomiczny układ nerwowy jest w ścisłym połączeniu z układem innych ludzi (i ssaków).
Emocje i zachowania nabierają kształtu i są dostosowywane we wzajemnym kontakcie. Koregulacja pozwala również jednej osobie znajdującej się w stanie błędnym brzusznym pozytywnie wpłynąć na układ nerwowy drugiej osoby.